Veel historici en onderzoekers zullen het vast herkennen: je bent bezig met een specifiek onderzoek, je publiceert je bevindingen en daarna belandt de verzamelde data in een lade, een map op je computer, of ergens in de cloud. Vaak wordt het bestaan van deze data dan vergeten. Dit geldt ook voor onderzoekers die zich richten op zeeverzekeringen. Frank Spooner publiceerde in 1983 over de Amsterdamse verzekeringsmarkt, maar de data die hij verzamelde zijn helaas verloren gegaan.[1] Dit is geen uniek geval – wanneer onderzoekers aan een nieuw project beginnen of met pensioen gaan, raken de datasets vaak verloren. Om dit te voorkomen, werd het Risky Business Project opgericht.[2]
Net zoals Spooner zich richtte op Amsterdam, concentreren de meeste onderzoekers zich op één specifieke markt. Ze verzamelen bijvoorbeeld informatie over premietarieven op basis van polissen, prijslijsten of de boekhoudingen van kooplieden of verzekeraars. Door de data over verschillende markten samen te voegen, kunnen we deze met elkaar vergelijken. Het resultaat is een database waarvan de waarde groter is dan de som van de afzonderlijke datasets.
Door verzekeringspremies over een lange periode te combineren in één database, kunnen we lange termijnontwikkelingen analyseren. Hoe verspreidde het verzekeren zich vanaf Italië, waar het in de late middeleeuwen werd ontwikkeld, via het Iberisch Schiereiland naar de Lage Landen en Engeland? Vertonen de premies een dalende trend, zoals vaak wordt gesuggereerd? In hoeverre hadden oorlogen of financiële crises invloed op het volume en de premietarieven? En waar kon men het goedkoopst een verzekering afsluiten voor een bepaalde periode?
Doelstellingen
Het Risky Business Project heeft verschillende doelstellingen: het lokaliseren van bestaande datasets, het ontwerpen en bouwen van een toegankelijke database waarin deze datasets kunnen worden samengevoegd, en het opzetten van een internationaal netwerk van onderzoekers. In 2018 ontving het project een subsidie van NWO, en daarnaast verstrekten de Samenwerkende Maritieme Fondsen een beurs voor het invoeren van data uit de Amsterdamse en Rotterdamse verzekeringsmarkten.[3] Het internationale projectteam bestaat uit Sabine Go, projectleider (Vrije Universiteit Amsterdam), Giovanni Ceccarelli (Universiteit van Milaan) en Antonio Iodice (Universiteit van Genua en Universiteit van Exeter).
Zoals bij elk databaseproject moesten er keuzes worden gemaakt, bijvoorbeeld over de gebruikte taal, welke informatie gestandaardiseerd moet worden opgenomen en op welke wijze, de grafische weergave van gegevens, en hoe de kwaliteit en betrouwbaarheid van de data gewaarborgd moet worden. Het belangrijkste hierbij was dat het projectteam een toegankelijke database wilde creëren die ook voor minder ervaren gebruikers gemakkelijk te gebruiken is.
De verzekeringspremies in de Risky Business Database (RBDB) beslaan niet alleen een lange periode, maar ook een breed geografisch gebied. De gebruikte data komen uit diverse bronnen, die vaak sterk variëren in detail. De oudere bronnen, zoals vijftiende-eeuwse Italiaanse koopmansboeken, bevatten weinig informatie, terwijl negentiende-eeuwse zeeverzekeringspolissen uit Rotterdam juist zeer gedetailleerd zijn. Hoe verwerken we deze verschillende soorten bronnen op een uniforme manier? We hebben besloten om een verzekeringscontract op te nemen in de database als we in ieder geval de volgende gegevens konden vastleggen: een datum, vertrek- en aankomsthaven en het premiepercentage. Andere informatie, zoals de naam van het schip, de schipper, het verzekerde object, de verzekerde waarde of schadegevallen, nemen we zoveel mogelijk gestandaardiseerd op. Indien dit niet mogelijk is, wordt de informatie opgenomen in de ‘notes’. We gebruiken de Gregoriaanse kalender, en hoewel de RBDB en de projectwebsite in het Engels zijn, hebben we de data zoveel mogelijk in de oorspronkelijke taal opgenomen. Een uitzondering is de benaming van goederen, zolang er geen misverstand over kan bestaan.
Een belangrijk kenmerk van de RBDB is dat bij elk contract duidelijk is waar de data vandaan komen. Literatuurverwijzingen of links naar de gebruikte primaire bronnen zijn opgenomen, zodat een onderzoeker altijd kan terugvallen op de originele bron om te controleren of daar nog meer relevante informatie te vinden is. Het invoeren van de data gebeurt via een Excel-sjabloon. Na de invoer wordt er een kwaliteitscontrole uitgevoerd en wordt de dataset geüpload. Gebruikers zien bij het openen van de website eerst de landingspagina van het project, waarna ze via het menu bovenaan het scherm toegang krijgen tot de interactieve kaart (‘interactive map’).
Gebruikers wordt gevraagd akkoord te gaan met de gebruiksvoorwaarden. Wij vragen onderzoekers om, in geval van publicatie, zowel de oorspronkelijke onderzoeker als de RBDB te vermelden.
Omdat we voor de interactieve kaart gebruik maken van Geonames, worden moderne geografische namen in het Engels gebruikt. Ragusa wordt bijvoorbeeld als Dubrovnik weergegeven in de RBDB. Ook hier geldt dat in geval van ambiguïteit de originele benaming in de ‘notes’ wordt opgenomen.
De interactieve kaart toont de verschillende verzekeringsmarkten. Door de tijdbalk (linksonder op het scherm) te verschuiven, kan een specifieke periode gekozen worden. Wanneer een gebruiker op een markt klikt met de rechtermuisknop, verschijnen verschillende opties.
Zo kan bijvoorbeeld de lijst van alle routes worden getoond die in de gekozen periode op die specifieke markt verzekerd waren.
Wanneer de optie ‘documents’ wordt geselecteerd, verschijnt een zoekscherm (zie de afbeelding hieronder). Hier kan bijvoorbeeld gezocht worden naar alle contracten die voor het vervoer van koffie op de Rotterdamse markt zijn afgesloten. De zoekresultaten kunnen vervolgens in verschillende formaten worden gedownload en opgeslagen.
Op de projectwebsite vindt men onder Quick Start links naar verschillende hulpmiddelen, zoals een handleiding en een video.
Tot op heden (januari 2025) zijn verzekeringspremies uit markten in Livorno, Genua, Dubrovnik, Amsterdam, Rotterdam, Londen en Barcelona opgenomen in de RBDB. In totaal bevat de database ongeveer 60.000 verzekeringscontracten, met vermeldingen van honderden havens in Europa, Azië, Amerika en Afrika. De database bevat ook honderden soorten verzekerde goederen, variërend van granen, vis en zout tot juwelen, boeken, ivoor, kastanjes, katoen, wijnen, vijgen en slaafgemaakten.
De geregistreerde premies variëren van 0,25% tot 40%. Het laagste premietarief betreft een verzekering van lading op de route van Tunis naar Livorno in 1693, terwijl het hoogste tarief geldt voor een reis van Martinique naar La Rochelle in 1744, eveneens voor goederen. Momenteel zijn we bezig met het toevoegen van data uit de beroemde Datini-archieven, die teruggaan tot het einde van de veertiende eeuw, evenals data uit onder andere Napels en Florence. Daarnaast wordt gewerkt aan het toevoegen van meteorologische data, informatie over bodemerij[4] en aan het linken van de RBDB met andere databases op maritiem historisch gebied. Het succes van dit project blijkt ook uit het feit dat twee nieuwe projecten, één uit Milaan en één uit Napels, samen ongeveer 500.000 euro aan financiering van de Italiaanse overheid hebben ontvangen voor het verder ontwikkelen van de Risky Business-database.[5]
Heeft u relevante data voor ons project? Neem dan gerust contact met ons op!
Biografie
Sabine Go, Vrije Universiteit Amsterdam.
[1] Frank Spooner, Risks at Sea, Amsterdam Insurance and Maritime Europe, 1766-1780, Cambridge, 1983.
[2] Zie: https://riskybusiness.labs.vu.nl/
[3] Voor meer informatie over de Samenwerkende Maritieme Fondsen, zie: https://www.samenwerkendemaritiemefondsen.nl/
[4] Bodemerij is een combinatie van een financiering en verzekering waarbij de hoofdsom en de gerekende rente alleen terugbetaald hoefde te worden als het schip en de lading heelhuids arriveerden op de bestemming. Bodemerij werd vaak gebruikt wanneer een schip ver van huis gerepareerd moest worden en de schipper niet over de benodigde middelen beschikte.
[5] Het project “Under Uncertainty. Coping with Risks in the Mediterranean Maritime Business (Italië, 16e-19e eeuw)” werd gefinancierd met een subsidie van ca euro 250.000 door de Italiaanse overheid. Projectleider is Giovanni Ceccarelli, die ook lid is van het Risky Business Project Team. Maria Carmela Schisani (Universiteit van Napels Federico II) ontving ca. euro 250.000 voor het project “WWS (Winds, Waves and Storms): historical data and modern quantitative approaches to uncover the long-term strategies to prevent and mitigate climate risks in the European seas (15th-19th centuries)”.