Op 3 september 1959, kwam het stoomschip Rotterdam in de vaart voor de Holland Amerika Lijn. Het nieuwe vlaggenschip werd gepresenteerd als ‘Het schip van morgen, reeds vandaag!’. Deze reclamekreet is nog steeds actueel, want het schip mag gerust tijdloos worden genoemd.
Wie had in 1959 gedacht dat het ss Rotterdam na 65 jaar nog steeds mooi en bruikbaar zou worden gevonden? Het grote geluk is dat de Holland Amerika Lijn (HAL) het schip grotendeels in originele staat heeft gehouden. De jaarlijks terugkerende passagiers op de wereldreizen waren zeer gehecht aan de inrichting die vooral zo moest blijven. Ook passagiers tijdens kortere reizen genoten van het prachtige interieur dat goed werd onderhouden.
Hoe het zo is gekomen, is vooral te danken aan de heer W.H. de Monchy, de toenmalige hoofddirecteur van de HAL, die een duidelijke visie had op de toekomst van de passagiersvaart. Hij zag aankomen dat het vliegtuig de lijndiensten met schepen op New York overbodig zouden maken en dat de belangstelling voor cruises zou toenemen. In zijn visie zouden er altijd vakantiegangers zijn die graag een zeereis wilden maken. En daar heeft hij gelijk in gekregen.
Het geheim van de Rotterdam
De visie van de heer de Monchy was bepalend voor de toekomst van de Rotterdam. Er kwam tijdens de lijndiensten een horizontale klassenindeling, waardoor de passagiers van beide klassen zich over bijna de gehele lengte van het schip konden bewegen. Naar het voorbeeld van het trappenhuis van het kasteel Chambord in Frankrijk ontwierp architect Van Tienhoven een vernuftig dubbel trappenhuis dat werd voorzien van een ingenieus systeem van verschuifbare scheidingswanden. Hierdoor was het mogelijk de klassenscheiding bij de overgang van lijndienst naar cruisevaart snel weg te nemen en omgekeerd.
Vele architecten werkten aan de inrichting van het schip, zoals Jan van Bommel, Cornelis Elffers, Hendrik-Pieter Mutters V, Jacques Semey, Han van Tienhoven en Carel Wirtz. Zij werkten nauw samen met kunstenaars als Willem Akkermans, Dick Elffers, Joke Haverkorn van Rijsewijk / Gisèle van Waterschoot van der Gracht, Christa van Santen / Huub Hierck, Nico Nagler en Wally Elenbaas. Op enkele ruimten na is het resultaat uit 1959 grotendeels behouden gebleven. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft het schip in 2017 geplaatst op de landelijke lijst van interieurensembles, onder meer omdat het een staalkaart van wederopbouwkunst bevat.
De Rotterdam in de vaart
Nadat de vlag van de bouwwerf Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) was gestreken, hees Koningin Juliana op 20 augustus 1959 tijdens de officiële proefvaart de vlag van de HAL in de radarmast. Met deze symbolische handeling begon de Rotterdam haar leven als vlaggenschip van de HAL, dat duurde tot september 1997.
Op 3 september 1959 vertrok zij voor haar eerste reis in de lijndienst van Rotterdam naar New York. Prinses Beatrix was aan boord, op weg naar festiviteiten wegens 350 jaar betrekkingen tussen Nederland en Amerika. Vanaf 11 december 1959 bewees de Rotterdam meteen haar waarde als cruiseschip met een reis rondom Zuid-Amerika, gevolgd door een reis langs vier continenten. Tijdens de zomermaanden werd gevaren in de lijndienst.
In de loop van de jaren zestig werd de Rotterdam steeds minder ingezet in de lijndienst naar New York. Na 1971 kwam het ook niet meer naar Rotterdam voor dokbeurten. Deze werden eerst nog in Lissabon gegeven, waar het schip in 1973 haar donkerblauwe rompkleur kreeg. In latere jaren werden de dokbeurten uitgevoerd door Amerikaanse werven. Vanaf 1981 maakte de Rotterdam als eerste grote schip in de zomer jaarlijks succesvolle cruises naar Alaska. Het schip maakte meer dan 1.000 reizen, waaronder 29 rond de wereld.
De techniek
De Rotterdam is een stoomschip met een inhoud van 38.645 bruto register ton. De bij De Schelde in licentie gebouwde Parsons turbines werden met stoom gevoed door vier ketels waarvan er in de regel drie in bedrijf waren. De turbines zorgden voor een dienstsnelheid van 20,5 knopen met twee driebladige schroeven. Ook was het schip voorzien van Denny-Brown stabilisatoren. Werktuigkundigen zijn het erover eens dat het schip degelijk was gebouwd. In de beginjaren waren er op de Rotterdam dan ook weinig technische problemen. Dat werd anders naarmate de jaren vorderden en de werktuigkundigen alles uit de kast haalden om het schip in bedrijf te houden. Dankzij hen kon het schip tot september 1997 voor de HAL blijven varen.
Het behoud van de Rotterdam
In september 1997 werd de Rotterdam overgedragen aan Premier Cruises, die het in december als Rembrandt in de vaart bracht. In september 2000 viel het doek voor Premier Cruises en werd het schip opgelegd op de Bahama’s. Na veel verwikkelingen kocht Woningcorporatie Woonbron het schip in 2005 en liet het renoveren. Als dat niet was gebeurd, zou het waarschijnlijk zijn gesloopt. De Stichting behoud stoomschip Rotterdam streefde vanaf 2001 naar het behoud van het schip, met als resultaat dat het sinds 4 augustus 2008 weer in de Rotterdamse haven ligt. Inmiddels wordt de Rotterdam wereldwijd erkend als goed voorbeeld van een bewaard gebleven passagiersschip uit de jaren vijftig en zestig.
Na de opening op 15 februari 2010 was de rol van de stichting niet uitgespeeld, want er viel en valt aan boord nog genoeg te doen. Wekelijks werken vrijwilligers van de stichting aan boord voor onderhoud, restauratie en presentatie van authentieke elementen.
Sinds 2013 zorgt WestCord Hotels voor de exploitatie waaruit de nodige financiële middelen moeten komen voor onder meer het noodzakelijke onderhoud.
De Rotterdam mag dan 65 jaar oud zijn: Het schip van morgen, nog steeds vandaag!
Word Vriend van stoomschip Rotterdam! Kijk voor meer informatie op www.stoomschiprotterdam.nl
De omroep OpenRotterdam maakte een speciale aflevering over de kunst op het schip in de serie Nooit geweten! (te zien onder Series op Openrotterdam.nl).
Biografie
Klaas Krijnen (1955) heeft als jurist bijna 43 jaar voor de overheid gewerkt. Sinds de jaren zeventig volgt hij het wel en wee van de passagiersvaart. Dat leidde tot het initiatief om zich met enkele medestanders sterk te maken voor het behoud van het ss Rotterdam. Sinds 2001 is hij als vrijwilliger voorzitter van de Stichting behoud stoomschip Rotterdam, die zich ook presenteert als Vrienden van stoomschip Rotterdam.
In september 2024 is in De Blauwe Wimpel een uitgebreid artikel verschenen over 65 jaar stoomschip Rotterdam.