Begin 2022 is de website ‘Mannen van de Maze’ gelanceerd. Een particulier initiatief waarbij de bemanningsleden van de bewaard gebleven betaalrollen van de schepen van de Rotterdamse admiraliteit worden ingevoerd. Hierdoor worden tienduizenden namen, functies en andere gegevens doorzoekbaar gemaakt en kunnen ten dienste zijn aan historici, (maritieme) onderzoekers, genealogen en andere geïnteresseerden.
De Mars
‘Mannen van de Maze’ is een gevolg van een onderzoek dat ik drie jaar geleden startte naar het Rotterdamse oorlogsschip Mars. Het schip, onder commando van schout-bij-nacht Willem Crul, maakte in 1780-1781 een intrigerende, maar inmiddels vrijwel vergeten, missie naar Sint Eustatius. De missie zou zonder al te veel aanpassingen als blauwdruk kunnen dienen voor een Hollywood-film, compleet met orkaan, romantiek, kapers, zeeslag met de Engelsen, Caribische gevangenissen en een stervende admiraal. Het schip en de bemanning maakten het allemaal mee en juist die bemanning vormde een belangrijk onderdeel van het onderzoek.
Samen met mijn dochter heb ik getracht de 418 bemanningsleden te ‘identificeren’. Waar kwamen ze vandaan, waar en wanneer waren ze geboren, wat was hun (maritieme) historie etc. Als we een identiteit eenmaal positief hadden vastgesteld, gingen we genealogisch verder en werd er een stamboom gemaakt met soms duizenden nakomelingen als gevolg.
Het identificatieproces was echter ontzettend lastig: in de betaalrol werd de naam veelal fonetisch genoteerd, inclusief veel Duitse en Scandinavische varianten; herkomst werd niet vermeld en het vermelden van begunstigden van de maandbrief (echtgenote of andere familieleden) was eerder uitzondering dan regel. Desondanks hebben we bijna honderd bemanningsleden positief kunnen identificeren. Daarbij zijn we tevens geholpen door veertig bewaard gebleven persoonlijke brieven van de bemanningsleden. Het gaf naast identificerende gegevens een uniek beeld van het leven aan boord, hun sociale achtergrond en persoonlijke situatie. Zo schreef een Duitse soldaat een stoute brief naar zijn favoriete Rotterdamse prostituee of probeerde een matroos via een brief aan een aangetrouwde tante meer te weten te komen over zijn vrouw en kinderen die hij blijkbaar niet meer mocht zien.
De scheepsschrijvers van de Rotterdamse admiraliteit hadden veelal verschillende manieren van werken. Sommigen vermeldden wel de geboorteplaats van de equipage en anderen waren weer beter in het (fonetisch) noteren van de namen. Hierdoor zijn wij ook in andere betaalrollen gaan kijken of wij de namen van de bemanning van de Mars tegenkwamen voor aanvullende informatie. Bij het (herhaaldelijk) doorbladeren van die betaalrollen dacht ik regelmatig, ‘wat jammer dat deze niet geïndexeerd zijn, zoals de VOC boeken’. Toen borrelde bij mij het idee op om dat zelf te doen. Nadat eind 2021 ons boek (De laatst reis van de Mars) is verschenen, ben ik begonnen met de Mannen van de Maze.
Inzicht in de mens achter de equipage
Met het verschijnen van het boek is ons Mars onderzoek echter niet klaar. Wij hopen ook nog die 318 andere bemanningsleden te vinden, onder andere via het Mannen van de Maze project. Door het invoeren van de beschikbare betaalrollen van de Rotterdamse admiraliteit (tussen 1763-1795) moeten tienduizenden bemanningsleden ingevoerd en doorzoekbaar worden.
Tevens denk ik dat de Mannen van de Maze helpt inzicht te krijgen over bijvoorbeeld het carrièreverloop van bemanningsleden, over de marine-getrouwheid (of ging men net zo gemakkelijk bij de VOC?), de geografische reikwijdte van de Rotterdamse admiraliteit met betrekking tot de monstering (bijvoorbeeld relatief veel meer equipage uit Gouda dan uit vergelijkbare steden als Dordrecht of Delft), over de mens achter de bemanning en ongetwijfeld over veel meer aspecten. Het zal echter, net zoals ons onderzoek over de Mars, vooral een mooie bron zijn voor stamboomonderzoek. Of zoals Geert Mak ons boek mooi omschreef: ‘Een feestje voor genealogen.’
Biografie
Arjen Buikstra is amateur-historicus en genealoog en deed drie jaar onderzoek naar het Rotterdamse oorlogsschip Mars. Samen met zijn dochter Anne publiceerde hij hier een boek over De laatste reis van de Mars en schout-bij-nacht Willem Crul (ISBN 9789082737325; Uitgeverij Wonka 2021). Tevens publiceerde hij twee boeken over het dorp Zuidland (Foto’s en verhalen uit de Stamboom van Zuidland, deel 1 & 2).