Blog: Te water! De lancering van een scheepsbouwtentoonstelling, boek en tijdschrift in het Maritiem Museum Rotterdam (MMR)

Hoewel de lancering van de expositie en het boek plaatsvonden op 6 maart jl., was de kiel voor beide al een aantal jaren eerder gelegd met de start van het onderzoek van vier promovendi dat aan de basis ligt van deze expositie. Die promovendi zijn Jeroen ter Brugge, Judith Siegel, Mark Straver en Richard Velthuizen, die allen vanuit hun eigen invalshoek een deel van de moderne Nederlandse zeescheepsbouw in de periode 1870-2020 onderzoeken. Dit onderzoek kunnen zij doen dankzij de vruchtbare en unieke samenwerking tussen de Erasmus Universiteit en het Maritiem Museum Rotterdam in het Rotterdam Centre for Modern Maritime History (RCMMH). Daarbij was hun onderzoek mogelijk door steun van een groot aantal fondsen, die elk een significante bijdrage leverden, met name het Van der Weele Schipper Fonds en de Samenwerkende Maritieme Fondsen.

Naast de vier losse onderzoeken en een scheepbouwtentoonstelling, werd ook de wens uitgesproken dat er een boek zou verschijnen voor een breder publiek. Dat boek is door prof. em. dr. Hein Klemann geschreven en kreeg de titel Hoge golven, diepe dalen. De Nederlandse scheepsbouw 1870 – 2020. Voorafgaand aan de lancering van de expositie vond de presentatie van het boek plaats in een drukbezochte Verolmezaal in het Maritiem Museum. Hilde Sennema, schrijfster en historicus, interviewde Hein over het boek. Hein vertelde gepassioneerd hoe de Nederlandse scheepsbouw zich in 150 jaar heeft ontwikkeld van een ambachtelijke sector die internationaal sterk achterliep, naar een cluster van maritieme bedrijven dat drijft op hoogwaardige technologie en specialistische kennis. Waarom het boek de boekenkast verrijkt? Het is in de eerste plaats een prachtig verhaal over de scheepsbouw van kleine ondernemer tot de grote werf. Een verhaal bovendien, dat laat zien waarom de ene succesvol is, terwijl de ander het niet redt. Maar ook de professionele kennis en kunde van uitgever Waanders en de beeldredactie van conservator Jan Briek, maken het boek tot iets dat niet aan de verzameling van de maritieme en historische liefhebber mag ontbreken. René Berkvens, lid van het dagelijks bestuur van de brancheorganisatie NMT-IRO voor de maritieme maak- en offshore energie-industrie, nam het eerste exemplaar in ontvangst.  

Ook kreeg hij het eerste exemplaar van het scheepsbouwnummer van Holland Historisch Tijdschrift. Hiervoor interviewde Sennema hoofdredacteur Arjan Nobel en gastredacteur Els Jacobs. Samen benadrukken zij het belang van het tijdschrift als platform. Enerzijds heeft het tijdschrift door samenwerking met andere partijen een manier gevonden om in moeilijke tijden een verschil te kunnen blijven maken. Tegelijkertijd biedt het hierdoor voor onderzoekers een uitgelezen mogelijkheid om hun bevindingen te delen met een zo breed mogelijk publiek. Naast bijdragen van de vier promovendi, lichten conservatoren Jan Briek en Annette de Wit twee topstukken uit de scheepsbouwexpositie toe. MMR-programmamaker Frank de Hoog kijkt op zijn beurt in het hedendaags landschap naar de overgebleven restanten van het Hollands scheepsbouwverleden. Tot slot neemt Bas Buchner, tot voor kort directeur van Maritiem Research Instituut Nederland (MARIN), de lezer mee naar de technische mogelijkheden voor de scheepsbouw in de nabije toekomst.

Het avondprogramma was gewijd aan de scheepsbouwexpositie. De opening van een nieuwe expositie, een feestelijke gelegenheid voor elk museum, werd in dit geval toepasselijk een lancering genoemd. In een interview door Sennema met ondergetekende namens een van de vier promovendi en Els Jacobs, werd nog eens de nadruk gelegd op het belang van de samenwerking tussen het museum en de Erasmus universiteit. Dit keer zat Jacobs er in de hoedanigheid van curator in residence, een rol waarin zij wetenschap en museum verbindt, aanjaagt en organisch laat verlopen. Wederzijdse inspiratie, vele stagiaires die op bevlogen wijze worden begeleid door de conservatoren van het museum, een versterking en verjonging van het netwerk van maritieme historici en een groep nieuwe promovendi die zojuist is begonnen, benadrukken het succes van de samenwerking. Deze dag waarop een boek, een tijdschrift en een expositie tastbare resultaten leveren, is de spreekwoordelijke kers op de taart. Ik zelf, inmiddels ook werkzaam in het museum, kan hierover meespreken. Het museumobject als bron en de grote kennis van de conservatoren werkten inspirerend voor mijn onderzoek. Daarnaast is de wijze waarop wij als wetenschapsgroep zijn meegenomen in de ontwikkeling van de scheepsbouwtentoonstelling, enorm leerzaam geweest. De projectgroep van het museum, olv programmamaker Frank de Hoog, had de moeilijke taak om wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar een tentoonstelling voor 8+. De grootste les? Hoe de enorme hoeveelheid kennis terug te brengen naar de essentie. Voor mij was de metafoor van een filmpje van televisiemaker Maxim Hartman een mooie manier om dit uit te leggen. Hierin daagt hij een antiekverkoper uit om een mandje van Delfts aardewerk zo kort mogelijk te beschrijven. Hartman was pas tevreden met de omschrijving “Mand!”. Een vergelijkbaar proces vond plaats langs individuele gesprekken en groepsbijeenkomsten met de promovendi en hun promotoren prof. Hein Klemann en dr. Els Jacobs. Dit leidde tot een knap staaltje werk van de makers van de scheepsbouwtentoonstelling. De Hoog liet dit zien in een mooi overzicht. Van designbureau tot het gebruik van AI, en van het kiezen van objecten tot het ontwikkelen van leerzame spellen. Bekroning van het werk was het hergebruik van de materialen van de voorgaande expositie.

Een kort intermezzo was ingeruimd voor een energieke quiz gepresenteerd door Sennema en conservator Ron Brand. Op interactieve wijze werd de scheepsbouwkennis van het aanwezige publiek getest. De winnaar ontving een gesigneerd exemplaar van het scheepsbouwboek van Klemann. Nadat museumdirecteur Rosita Girjasing lovende woorden had uitgesproken over de totstandkoming van de expositie was het tijd voor de officiële lancering. Samen met Dina Damen en Annelies Damen van Damen Shipyards luidde zij de hiervoor aanwezige scheepsbel. Daarna was het tijd voor een bezoek aan de tentoonstelling en te proosten op een behouden vaart.

Al met al heeft deze dag niet alleen laten zien dat het Maritiem Museum Rotterdam wederom in staat is tot het maken van prachtige tentoonstellingen. Deze dag heeft eens te meer bewezen dat wetenschappelijke kennis niet alleen voor een kleine groep mensen voorbehouden hoeft te blijven en dat samenwerking kan leiden tot prachtige resultaten. Een samenwerking die gekoesterd moet worden en continuïteit verdiend!

Biografie

Judith Siegel is junior conservator bij het Maritiem Museum Rotterdam. Ze werkt aan een proefschrift over de moderne Nederlandse scheepsbouw tussen 1870 en 1983 (EUR).