Blog: Van fotoalbum naar marinegeschiedenis. Het reilen en zeilen van een archivaris

         Foto van Pim Osieck bij Enys House in 1945. Bron: NIMH.

Het is april 1942, midden in het geweld van de Tweede Wereldoorlog, als Philip (Pim) Willem Osieck (1924-2015) wordt opgeroepen als buitengewoon dienstplichtige. Hij moet zich melden in Groot-Brittannië, maar gezien de reis door bezet gebied erg gevaarlijk is blijft hij voorlopig thuis. Pim woont op dat moment namelijk in Zwitserland waar zijn vader als Nederlandse consul-generaal in Zürich werkt. Eind 1944 wordt hij goedgekeurd door een Nederlandse keuringsarts en reist door het juist bevrijde Frankrijk naar het Verenigd Koninkrijk.

Pim Osieck

Op 12 februari 1945 meldt Pim zich in Londen als oorlogsvrijwilliger en gaat een verbintenis aan bij de Koninklijke Marine als telegrafist der 3e klasse. Hij volgt een officiersopleiding op het landgoed ‘Enys House’ in Penryn, nabij Fallmouth. Wanneer de Tweede Wereldoorlog eindigt krijgt Pim twee weken verlof, maar bij zijn terugkeer in Enys House wordt hij meteen uitgezonden naar Nederlands-Indië. Van 1947 tot en met 1948 wordt Osieck geplaatst aan boord van het korvet Hr.Ms. Boeroe. Vanaf 1953 dient Osieck op het fregat Hr.Ms. Van Kinsbergen (F-804) tot hij in 1954 terugkeert naar Nederland. Na diverse functies binnen de Koninklijke Marine neemt Osiecks carrière in 1970 een wending met zijn aanstelling tot kapitein-ter-zee en plaatsing bij het Militair Huis van Hare Majesteit de Koningin, belast met de functie van adjudant in gewone dienst van de Koningin en vanaf 1973 als adjudant in buitengewone dienst.

Twee fotoalbums van zijn periode in Groot-Brittannië, Nederlands-Indië en Nederlands Nieuw-Guinea illustreren het boeiende levensverhaal van de trotse marineman Osieck. Zijn collectie bevat ook een manuscript met zijn levensverhaal en enkele mappen vol brieven aan zijn ouders waarin Osieck zijn ervaringen deelt. De twee fotoalbums, een groot aantal losse foto’s en een verzameling fotonegatieven geven een uniek kijkje in de wereld van de Koninklijke Marine in de eerste decennia na 1945. In 2016 schonk de weduwe van Osieck, mevrouw M.D. Osieck-Ybes, de collectie aan het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH).

Mijn stage bij het NIMH

Het NIMH is hét onafhankelijk wetenschappelijk kennis- en onderzoeksinstituut op militair-historisch gebied in Nederland. Alle stukken in de collectie van dit instituut gaan over de geschiedenis van de Nederlandse strijdkrachten en de inzet van buitenlandse strijdkrachten op Nederlands grondgebied, in de periode van de Tachtigjarige Oorlog tot nu. Het betreft een papieren collectie waaronder voornamelijk boeken, correspondentie, foto’s en negatieven. 

Eén van de fotoalbums van Osieck. Foto: Iris Krol.
 

Tijdens mijn stage Collectiebeheer bij het NIMH heb ik de collectie Ph.W. Osieck (collectie 571) fysiek bewerkt en geïnventariseerd. Deze bewerking start met de materiële verzorging en verpakking van de stukken. Bijvoorbeeld het verwijderen van alle metalen voorwerpen zoals nietjes en paperclips, die de collectie kunnen beschadigen met roestvlekken. Kwetsbare stukken krijgen een polyester hoesje, net als alle losse foto’s en negatieven. Na het fysiek bewerken van een collectie volgt het maken van een ordening. Hierbij worden de collectiestukken ingedeeld op onderwerp, periode of krijgsmachtdeel. De collectie wordt daarna beschreven: elk stuk krijgt een eigen beschrijving en datering. Zo kunnen gebruikers van Archieven.nl. de collectie makkelijk vinden en de inventaris ervan bestuderen. In de inleiding is een samenvatting opgenomen over de persoon of collectie en een overzicht waaruit de inventaris uit bestaat. Vanaf het beschikbaar stellen van de collectie wordt de inventaris getoond op Archieven.nl. Het voornemen is in de nabije toekomst de collectie Osieck te digitaliseren. 

Andere collecties bij het NIMH

Naast de collectie van Osieck telt het NIMH nog veel meer interessante maritieme collecties! Bijvoorbeeld de collectie 001 over de Koninklijke Marine tijdens Tweede Wereldoorlog of andere persoonlijke collecties van marine officieren. Zoals de collectie 007 E.H. Larive (gedigitaliseerd) over de bekende luitenant-ter-zee der 1e klasse E.T. (Hans) Larive; hij ontsnapte in 1941 uit het beruchte krijgsgevangenkamp kasteel Colditz, maakte een succesvolle homerun en commandeerde daarna de Nederlandse MTBs (motortorpedoboten) in de Straat van Dover. Of de collectie 017 J.F. van Dulm over Jan van Dulm; een ware Nederlandse onderzeeboot aas. Hij kreeg in 1940 als luitenant-ter-zee der 1e klasse het commando bevel over de onderzeeboot Hr.Ms. O 21 en vernietigde onder meer in 1941 een Duitse U-boot.

Film gemaakt door de Marine Voorlichtingsdienst (MARVO) ter gelegenheid van het bezoek van prins Bernhard aan het Nederlands flottielje motortorpedoboten (MTBs) gestationeerd te Dover op 13 mei 1943. Bij het embarkeren wordt de prins begroet door de commandant van de basis, Captain Adams en zijn 1e officier, om hierna te worden voorgesteld aan de commandant van de MTBs luitenant-ter-zee der 2e klasse Larive en zijn bemanningen.

Via de website van het NIMH is er allerlei informatie te vinden over de collecties en het werk van het instituut. Op Archieven.nl zijn de collecties te doorzoeken die vervolgens kunnen worden opgevraagd en ingezien in de studiezaal in Den Haag. Veel geraadpleegde collecties zijn 409 ‘’Gevechtsverslagen en -rapporten mei 1940’’ en 509 ‘’Dekolonisatie van Nederlands-Indië (1945 – 1950)’’. Deze collecties zijn volledig gedigitaliseerd en online te bekijken op Archieven.nl. Op de NIMH beeldbank is al het gedigitaliseerde foto- en filmmateriaal te vinden. 

Biografie

Iris Krol

Iris Krol, studente MA Cultuurgeschiedenis van modern Europa aan de Universiteit Utrecht en stagiaire Collectiebeheer bij het NIMH.