Het Zeeuws maritiem muZEEum te Vlissingen heeft zes 17e-eeuwse schilderijen uit de beroemde Inder Riedencollectie verworven. Deze prachtige maritieme schilderijen gaan een belangrijke rol spelen in de toekomstige nieuwe vaste presentatie van het muZEEum. Maar we geven ze eerst de volle aandacht in een nieuwe expositie. Dat was het plan, maar toen kwam de lockdown; de musea moesten sluiten. Toch gingen de voorbereidingen verder. Begin juli ging de tentoonstelling open, incompleet. Twee schilderijen zijn de grens nog niet over. Een verslag.
De collectie Inder Rieden
Kunstverzamelaar Anthony Inder Rieden heeft veertig jaar lang een grote collectie zeegezichten verzameld. Dit resulteerde in de grootste privécollectie maritieme werken van Nederlandse en Vlaamse meesters, bijna zeventig schilderijen in totaal. De verzameling kent grote namen als Vroom, Van de Velde en Porcellis, maar ook minder bekende kunstenaars. De collectie toont een breed beeld van allerlei stijlen, technieken, thema’s en specialiteiten van de 17e-eeuwse zeeschilderkunst.
En wat kies je dan?
Wat waren we trots in het najaar van 2019. Zes fraaie schilderijen uit de collectie Inder Rieden komen voor langere tijd in bruikleen naar het muZEEum. Dit werd mogelijk dankzij bemiddeling van goede contacten en natuurlijk de generositeit van verzamelaar Anthony Inder Rieden zelf. Een buitenkans voor het muZEEum! We hebben gekozen voor de werken van Bellevois, Van Eertveld, Bol, Beerstraten en Goderis . Omdat ze een relatie met Zeeland hebben. En omdat ze een belangrijke rol gaan spelen in het verhaal dat de basis wordt voor de toekomstige nieuwe presentatie van het muZEEum. Kern van het verhaal achter deze vernieuwing wordt de zeereis, gezien vanuit de persoonlijke ervaringen van zeevaarders.
Exposeren!
Als snel ontstond het idee om rond de zes schilderijen eerst een mooie zomertentoonstelling te organiseren. Zodat het publiek alvast kennis kan maken met deze bijzondere aanwinsten. Er werd een projectgroep gevormd. We trokken een gastconservator aan, dr. Remmelt Daalder. Hij is bij uitstek de deskundige op dit gebied. Onze gezamenlijke ambitie was de productie van een inhoudelijke en toegankelijke expositie voor een breed publiek. De selectie voor Wind in de zeilen is eigenlijk een dwarsdoorsnede van de enorme schilderijenproductie uit de periode 1600-1700. Het zijn vooral succesverhalen: we zien hoe trots mensen zijn op de zeevaart. Dat het leven aan boord hard en gevaarlijk is, zien we soms ook: bij een storm of een schipbreuk in olieverf kun je, veilig thuis, lekker griezelen.
Brainstormen tijdens de lockdown
Door de lockdown moesten de voorbereidingen doorgaan in andere omstandigheden dan we gewend waren. Het museum was gesloten en de meeste collega’s werkten thuis. Via Zoom en Teams werd er gebrainstormd over inhoud en vorm van de tentoonstelling. Dat ging natuurlijk gepaard met het nodige gepiep en gekraak, wat af en toe knap vermoeiend was. Het zal de meeste lezers niet onbekend in de oren klinken. Toch kwamen we stap voor stap verder. Het zou meer een maritiem-historische tentoonstelling worden en minder een kunsthistorisch verhaal. En we wilden de bezoekers op een speelse manier attenderen op de vele bijzondere visuele aspecten van de schilderijen. Want, zoals Anthony Inder Rieden zelf al zei: ‘Pas als je wat langer en dichtbij naar een schilderij kijkt, dan zie je dingen die geweldig bijzonder zijn’. Hoe konden we dit goed overbrengen?
Blow-up
Uiteindelijk hebben we ervoor gekozen om de zaal niet alleen met de zes schilderijen in te richten, maar ook met gigantische blow-ups. Op deze fraai geprinte uitvergrotingen van soms wel vier meter breed, wordt de bezoeker geattendeerd op bijzondere details. Wat is de functie van die vlag? Wat is typerend voor een 17e-eeuws fluitschip? Bestaat die levensgevaarlijke rotskust waar een schip op te pletter loopt echt, of is het fantasie van de kunstenaar? En waarom? Door de uitvergrotingen en dankzij de pakkende teksten van Remmelt Daalder gaan de schilderijen echt leven. Zaalteksten en audiotours zorgen voor een mooie mix aan informatie.
Zes min twee
Begin juni mochten de musea gelukkig weer open, COVID-proof. Iets later dan gepland ging ‘Wind in de zeilen’ open. Het ziet fantastisch uit en ons publiek is onder de indruk. Best iets om trots op zijn! Temeer omdat we in de kranten lazen dat exposities over de hele wereld door de coronacrisis werden uitgesteld. Ook wij hebben daar wel wat van gemerkt. Twee schilderijen hebben vertraging met het transport uit Engeland. Maar we verwachten ze elk moment. Dan is alles compleet. Het resultaat mag er zijn!
Pol Verbeeck MA is hoofd collectie & bedrijfsvoering van het Zeeuws maritiem muZEEum in Vlissingen.