Het Nationaal Archief transcribeerde archieven zoals de Verenigde Oost-Indische compagnie (VOC), de West-Indische Compagnie (WIC), de Sociëteiten van Suriname en Berbice met automatische handschriftherkenning. In totaal gaat het om 3 miljoen transcripties, een resultaat van het project De IJsberg zichtbaar maken. Gerhard de Kok, universitair docent koloniale geschiedenis aan de universiteit Leiden, besloot een kijkje te nemen in de datasets van de WIC en de Sociëteit van Suriname die het Nationaal Archief online had gezet. “Ik heb eerder onderzoek gedaan naar een groep piraten die de West-Afrikaanse kust in de 18e eeuw onveilig maakte. Ik wilde graag weten of ik misschien dingen had gemist.” De uitkomst was verrassend.
De transcripties zijn nog niet perfect maar zeker goed genoeg om te gebruiken, is de ervaring van Gerhard de Kok. Om het zoeken in die enorme berg aan gegevens makkelijker te maken ontwikkelde De Kok een interface, een kleine zoekmachine, die bovendien spellingvariaties meeneemt. “De zoekresultaten leverden heel veel mooie nieuwe gegevens op”, vertelt De Kok enthousiast. Hij wist dat de WIC een door piraten ingepikt schip heroverde en in gebruik nam. Wat hij niet wist en wat hij in de transcripties vond was dat de oorspronkelijke Franse eigenaren bij de WIC een verzoek indienden om hun schip terug te krijgen. “Dat was een hele mooie aanvulling op mijn eerdere onderzoek.”
Het grote verschil met analoog zoeken in archiefstukken is dat met de automatische transcripties en een zoekmachine het mogelijk is een heel archief te bekijken: “Iets wat anders jaren zou kosten, kan nu in seconden. Hierdoor komen er veel nieuwe gegevens naar boven die je anders niet zou hebben gevonden.” Het betekent volgens De Kok overigens niet dat het handmatige, ambachtelijke archiefonderzoek verleden tijd is. Je moet als onderzoeker weten hoe een archief in elkaar zit en waar je relevante informatie kunt verwachten. De nieuwe technieken zijn volgens hem een prachtige aanvulling waarmee fantastische resultaten zijn te behalen. Universiteiten zullen studenten dan ook vertrouwd moeten gaan maken met oude én nieuwe onderzoeksmethoden.
Het Nationaal Archief bevindt zich aan het forefront van de ontwikkelingen, aldus De Kok. Hij kijkt uit naar de lancering van de projectwebsite van het Nationaal Archief in mei waarmee vele transcripties op grote schaal doorzoekbaar worden. Er breekt een geheel nieuwe tijd van historisch onderzoek aan.
Meer informatie