Navigatiesystemen en Google Maps zijn tegenwoordig niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Ook brengt de overdadige hoeveelheid informatie op Instagram, Pinterest en Google binnen een paar clicks de wereld binnen handbereik. Hoe kon iemand in de 17e eeuw de wereld buiten zijn directe omgeving, en vooral buiten Europa, tot zich nemen? Hoe stelden de reizigers zich de wereld voor en hoe haalden zij deze wereld in huis? Het Scheepvaartmuseum opent op 10 mei de tentoonstelling Cartografie & Curiosa. Deze laat zien hoe Nederlandse zeevaarders vanaf de 17e eeuw hun weg vonden en op welke wijze deze reizen het Europese wereldbeeld bepaalden.
Cartografie: verfijnde kunstwerken
De tentoonstelling Cartografie & Curiosa brengt de ontwikkeling van cartografie en de ontmoeting met een nieuwe wereld in beeld. Vanaf het begin van de zeventiende eeuw wagen Nederlandse zeelieden zich steeds verder van huis. Hun bevindingen van onbekende gebiedsdelen vormt de basis voor kaartmateriaal dat steeds verfijnder wordt. Er was aandacht voor de kleinste details en de schoonheid van de illustraties maakt elke kaart een kunstwerkje op zich. De kaarten, die behoren tot de topcollectie van de wereld, vertellen veel over de reizen die werden gemaakt en over de wetenschap van de cartografie. De bezoeker gaat aan de hand van deze eeuwenoude kaarten ‘op reis’ naar de locaties die de Nederlandse geschiedenis vormden: Zuid-Afrika, Indonesië, Japan, Australië en Brazilië. De spectaculaire wandkaart van Amsterdam van Pieter Bast uit 1597 vormt het startpunt.
Curiosa: pronken zonder schaamte
Het tweede deel van de tentoonstelling omvat het curiositeitenkabinet: een schatkamer vol oogstrelende objecten, die werden meegenomen en de onbekende wereld – letterlijk – in huis haalden. Voorwerpen zoals kokosnoten en nautilusschelpen waren zeldzaam en werden als pronkstukken meegebracht. Ze waren zo kostbaar dat ze werden voorzien van een zilveren of gouden montuur. Deze naturalia, waarin kunst en natuur samenkwamen waren onder verzamelaars het meest geliefd: overtrof de kunst de natuur, of toch andersom? De prachtige verzameling curiositeiten in de tentoonstelling bevat een groot aantal – nog nooit eerder geëxposeerde – objecten uit een privécollectie.
Stereotypering
Reisverslagen en etnografische studies beschreven de flora en fauna, maar ook de onbekende volkeren en gewoonten. Zij werden veelal als stereotype afgebeeld. Vervolgens werden deze illustraties gebruikt voor de decoratie van o.a. kunstvoorwerpen. Een zilveren lakstempel van de VOC in de vorm van de buste van een Afrikaanse man is een voorbeeld van het stereotype en racistische beeld van zwarte mensen: ontblote tanden, opengesperde ogen, tulband, oorbellen en een zilveren ‘slavenband’ rond de hals.
Hernieuwde kennismaking met Het Scheepvaartmuseum
De tentoonstelling Cartografie & Curiosa is een semipermanente presentatie, die onderdeel uitmaakt van de vernieuwing van Het Scheepvaartmuseum. Behalve de presentatie Cartografie & Curiosa opent Het Scheepvaartmuseum op 10 mei De Hoofdgalerij met de (eveneens semipermanente) presentatie Republiek aan Zee. De twee bezienswaardige presentaties zijn een uitgelezen reden tot een hernieuwde kennismaking met het museum.
Fondsen
De presentaties zijn mede mogelijk gemaakt door de BankGiro Loterij, het Mondriaanfonds, de P.W. Janssen’s Friesche Stichting, de Samenwerkende Maritieme Fondsen en Het Compagnie Fonds.
Het Scheepvaartmuseum
Het Scheepvaartmuseum laat zien hoe water werelden verbindt. Het museum presenteert topstukken uit één van de meest vooraanstaande maritieme collecties ter wereld. Naast tentoonstellingen op historisch vlak, toont het museum werk van hedendaagse internationale kunstenaars en vormgevers. Met 350.000 bezoekers per jaar bevindt het museum zich in de top 5 van de meest populaire, leerzame dag attracties van Nederland en is daarmee een trekpleister voor binnen- en buitenlandse bezoekers.