Op 21 september 2019 werd stilgestaan bij de 200ste sterfdag van admiraal Jan Hendrik van Kinsbergen (1 mei 1735- 22 mei 1819) en daarnaast vierde het Admiraal van Kinsbergenfonds zijn tweehonderdjarig bestaan.
Namens het Admiraal van Kinsbergenfonds verwelkomde voorzitter mr. Philip Jan van Beeck Calkoen de circa vijftig deelnemers aan het symposium. De Stichting is sinds 12 juli 1979 de rechtsopvolger van een afgezonderd deel van de nalatenschap van wijlen Z.E. Luitenant-admiraal Jhr. Jan Hendrik van Kinsbergen, Graaf van Doggersbank. Het fonds heeft als oogmerk het vertalen van de idealen van Van Kinsbergen naar de huidige maatschappij. Binnen de doelstellingen wordt aandacht besteed aan het bevorderen van de belangstelling voor de maritieme historie; het behoud van maritiem erfgoed; de keuze voor maritieme beroepen; de innovatie in nautisch onderwijs en nautische techniek en aan onderzoek op deze gebieden. Een overzicht van grensverleggende projecten waaraan in de afgelopen jaren een bijdrage werd geleverd staat op de website. Om subsidies te kunnen blijven verlenen is het noodzakelijk om de Stichting effectief te besturen en voor rendement te zorgen. Daarbij moeten de maatschappelijke verwachtingen en de eisen van de fiscus ook in de gaten worden gehouden.
Vanaf 1997 is het Admiraal van Kinsbergenfonds een samenwerkingsverband aangegaan met zusterfondsen onder de naam Samenwerkende Maritieme Fondsen. Het gezamenlijke secretariaat staat onder de deskundige leiding van drs. Annette Schneemann. De samenwerkende fondsen profiteren zo van elkaars netwerk en expertise en wisselen kennis uit.
Van Kinsbergen heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de zeemacht (seinwezen, zeetactiek, bevelvoering). In veel opzichten was deze Nederlandse zeeofficier, auteur en filantroop zijn tijd ver vooruit.
Een vraag die zich opdringt is natuurlijk: Hoe verwierf Van Kinsbergen zijn fortuin? Dr. Marc A. van Alphen (Nederlands Instituut voor Militaire Historie) legde dit uit in zijn lezing ‘In het kielzog van Jan Hendrik van Kinsbergen. Nederlandse marineofficieren op de Russische oorlogsvloot tot circa 1850’. Van Kinsbergen verwierf zijn vermogen tijdens zijn dienstjaren op de Russische oorlogsvloot in de Zwarte Zee. Ook andere Nederlandse marineofficieren vertrokken in de loop der jaren naar Rusland, zoals Cornelis Cruys (1655/5-1727), Jan Hendrik van Kinsbergen (1735-1819), Pieter van Woensel (1747-1808), Jan Olphert Vaillant (1751-1800), Anthony Cornelis Twent (1771-1852) en Lodewijk van Heiden (1772-1850). Op de Russische vloot konden ze veel meer verdienen en sneller carrière maken dan in eigen land. Niet allen waren succesvol en stegen in rang, zo keerde Twent na drie jaar teleurgesteld terug. Van Alphens artikel over dit onderzoek, dat in samenwerking met Noorse en Russische onderzoekers werd verricht, verschijnt in het oktobernummer (2019) van het Marineblad.
Vervolgens werden een drietal succesvolle projecten gepresenteerd waaraan het Admiraal Van Kinsbergenfonds in de afgelopen jaren subsidie heeft verleend.
Lena de Rouw (TU Delft Industrial Design Engineering) gaf als teammanager een presentatie over het TU Delft Solar Boat Team. Ten opzichte van 2018 is een belangrijke stap vooruit is gezet nu de Solar Boat op open zee volledig op zonne-energie kan varen. Toch zijn er nog diverse uitdagingen te overwinnen om de boot wendbaarder te maken dan vorig jaar. Het team doet alles zelf: de analyse van de race van vorig jaar, het ontwerpen, de productie, de assemblage, het testen van de boot. Hierdoor leren de studenten veel en vormt dit project een platform om de theorie in de praktijk te brengen; hun studie staat hiervoor een jaar op hold. Het team wil de maritieme sector inspireren en de toepassing van zonne-energie op open zee zichtbaar maken. Het doel is dan ook om, net als dit jaar, wereldkampioen te worden bij de Solar & Energy Boat Challenge in Monaco, 1-4 juli 2020.
Het Neflac Ensemble van de Nederlandse Fluitacademie liet de zaal kennis maken met het plezier van jongeren bij het samen maken van muziek. De Nederlandse Fluit Academie (Neflac) ondersteunt en begeleidt enthousiaste en talentvolle fluitisten van 9 – 30 jaar in hun ontwikkeling. Jaarlijks volgen zo’n 100 fluitisten de cursussen en luisteren 2.000 belangstellenden naar de concerten, onder andere die van het ‘eigen’ Neflac Ensemble. Het NEFLAC Ensemble staat onder leiding van Jeroen Bron.
Dr. Els van Eijck van Heslinga (interim voorzitter van de Stuurgroep van het Maritiem Portal van Nederland; voorzitter van de voorzitters van de SMF) betoogde dat het Maritiem Portal als een centrale toegang zo veel mogelijk informatie wil aanbieden over de maritieme geschiedenis van Nederland (in een internationale context in heden, verleden en toekomst). Het portal is uitgegroeid tot het visitekaartje van de discipline, die gekenmerkt wordt door een versnipperd veld. Via één centrale website maakt het Maritiem Portal deze organisaties en hun collecties zichtbaar en vindbaar. De doelgroep bestaat uit onderzoekers en algemeen geïnteresseerden in maritieme geschiedenis, archeologie en erfgoed. Het portal heeft dus een verbindende rol tussen deze verschillende vakgebieden; de website is gericht op een breed publiek.
De ontwikkeling van het portal begon als een extern gefinancierd project (maart 2016-juli 2019), met een startsubsidie van de SMF, de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum en de jaarlijkse financiële bijdragen van (inmiddels) 28 andere deelnemers voor het ontwikkelen, bijhouden, onderhouden en beheren van het portal. Daarnaast zetten de deelnemers 50 arbeidsuren in voor het aanleveren van kopij. De site is vanaf de start op 18 november 2016 gehost door het Huygens ING (en zo duurzaam geborgd). Na afronding van de projectfase gaat het Maritiem Portal door onder de vleugels van het Huygens ING – KNAW. De governance is geregeld via een stuurgroep die het beleid uitzet en de financiën in de gaten houdt. Een contentgroep bewaakt de kwaliteit van de inhoud; deze wordt in de komende maanden omgevormd tot een redactiecommissie.
Naast nieuwsberichten, blogs, agenda, jaarkalender, collectiebeschrijvingen, recente publicaties en overzichten van maritiem-historische dissertaties en links, zal de kern van het Maritiem Portal worden gevormd door het in Open Access beschikbaar stellen van de Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland, met een verwachte omvang van 800.000 woorden en veel uniek beeldmateriaal. De SMF hebben ook fors aan de realisatie van dit omvangrijke project bijgedragen. Een overzicht van de betrokken auteurs en de (ook nieuwe) scheepssectoren die aan bod zullen komen, staat op de website. Daarnaast blijft de oude Maritieme Geschiedenis der Nederlanden op het portal gratis doorzoekbaar.
Twee keer per jaar worden er symposia georganiseerd om de betrokken community gelegenheid te geven elkaar te ontmoeten en kennis te delen. Dergelijke goedbezochte bijeenkomsten worden ingevuld in nauwe samenwerking met steeds wisselende deelnemers van het portal.
Inmiddels vindt het format van het Maritiem navolging bij andere disciplines en zo werkt het Maritiem Portal geheel in de geest van Van Kinsbergen, die de wereld vooruit wilde helpen!
Drs. Jeroen van der Vliet (senior conservator HSM) geeft ten slotte een toelichting op de in mei 2019 geopende nieuwe hoofdgalerij van Het Scheepvaartmuseum, onder de titel ‘Republiek aan Zee’. De expositie toont ruim vijftig topstukken die een beeld geven van de Republiek in de zeventiende en achttiende eeuw. De opstelling begint bij de Slag bij Gibraltar in 1607 en schetst de opkomst van de Vereenigde Oostindische Compagnie, de West-Indische Compagnie en de opkomst van een nationale maritieme cultuur. Ook is er aandacht voor de keerzijde van de economische welvaart en culturele rijkdom, zoals slavernij en koloniale overheersing. Deze opstelling zal de komende vijf jaar te zien zijn.
Marja de Keuning – Huygens ING – KNAW