Nieuwsarchief 2021

Maritiem archeoloog Karel Vlierman heeft ruim twintig jaar onderzoek gedaan naar koggen. Dit resulteerde in een Engelstalig manuscript van circa 950 rijk geïllustreerde pagina’s en zo’n zeventig bijlagen met de technische tekeningen en reconstructies. Op 4 oktober 2021 promoveert Vlierman op dit boek aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Spa Uitgevers heeft het standaardwerk Cogs, Small Cogs and Boats via de site van het MP gratis beschikbaar gesteld. Meer informatie bij Spa Uitgevers.

Willem van der Ham vertelt in Reuzenarbeid het verhaal van Nederland in wording. Met de aanleg van nieuwe kanalen, spoorwegen, sluizen en bruggen werd ons land klaargemaakt voor een nieuwe tijd. Al deze werkzaamheden werden vastgelegd op foto’s. Deze herontdekte fotografiecollectie van Rijks Openbare Werken vormt het startpunt van zijn onderzoek. Op 9 oktober komt Van der Ham naar het muZEEum om te vertellen over de Sloedam en de nieuwe spoorlijn. Tussen Arnemuiden en Lewedorp, twee dorpen in Zeeland, lag het Sloe: een water dat de eilanden Walcheren en Zuid-Beveland van elkaar scheidde. Na de lezing is het mogelijk om een fietsexcursie (met eigen fiets!) te maken om het verhaal in de huidige tijd te zien. Meer informatie

Tweede gezamenlijk symposium van de Nederlandse Vereniging voor Zeegeschiedenis en het Maritiem Portal/de Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland, vrijdag 5 november 2021
Locatie: Rijksmuseum Boerhaave, Leiden. In verband met de coronamaatregelen is het aantal plaatsen beperkt. Aanmeldingen worden verwerkt in volgorde van binnenkomst (toegang tot het museum wordt verleend na scannen van de corona check app)
Hier kunt u het aanmeldformulier vinden.
Het programma vindt u hier.

Het Maritiem Portal van Nederland (https://maritiemportal.nl/) is een snel groeiend online maritiem-historisch kenniscentrum met maar liefst dertig deelnemende organisaties. Geïnteresseerden in het Nederlandse maritieme verleden en heden kunnen op het portal op een toegankelijke manier up-to-date informatie vinden over tentoonstellingen, lezingen, publicaties en tal van andere maritiem-historische wetenswaardigheden. Het Maritiem Portal wordt ontwikkeld en gehost bij het Huygens Instituut, dat in een Maritiem Historisch Data Centrum ook andere projecten, databases en e-publicaties op maritiem gebied wil samenbrengen.

De kern van het Maritiem Portal wordt gevormd door de Nieuwe Maritieme Geschiedenis van Nederland (NMGN). Door een groep van ruim vijftig maritiem historici wordt hieraan al enige jaren hard gewerkt. Inmiddels zijn er al diverse hoofdstukken online gepubliceerd in Open Access.
Meer informatie

Op 23 september 2021 promoveert ADC-medewerker Wouter Waldus aan de Rijksuniversiteit Groningen op zijn onderzoek naar de Zuiderzee als transportlandschap. Zijn boek beschrijft en onderzoekt de turfvaart over de Zuiderzee tussen 1550 en 1700. Meer informatie en zie ook de site van de RUG.

Op een koude winternacht in 1740 verging voor de kust van Engeland de Rooswijk, een VOC-Oost-Indiëvaarder volgeladen met handelswaar en zilver voor Nederlands-Indië. Bijna drie eeuwen lag het wrak op de bodem van de Noordzee, tot het werd opgegraven door een door Nederland geleid internationaal team van archeologen. Op basis van de nieuwste onderzoekstechnieken, unieke opgedoken voorwerpen en uitgebreid historisch onderzoek naar de opvarenden vertellen Martijn Manders en Laura van der Haar op meeslepende wijze het grote verhaal achter de ondergang van de Rooswijk. Meer informatie
Zie ook

Karel Vlierman, Cogs, Small Cogs and Boats: The Thirteenth until Sixteenth Century Dutch and Flemish Archaeological Finds from the Hanseatic Shipbuilding Tradition Seen in a Broader Perspective (950 blz., 70 technische illustraties; Spa Uitgevers april 2021)

From the thirteenth to the fifteenth century an important part of the economy in north western Europe was based on trade in the Hanseatic League. The main means of transport consisted of ships, mainly cogs. The importance of this type of ship was already apparent from medieval documents, miniatures and other sources.

One of the world’s largest collections of medieval shipwrecks emerged after the Second World War during the partial reclamation of the IJsselmeer lake (the former Zuiderzee inlet) in the Netherlands, where three polders were created from 1942 onwards. During these works, hundreds of shipwrecks from the period between 1250 and 1900 were discovered, about twenty of these being cogs.

Maritime archaeologist Karel Vlierman has excavated shipwrecks all his working life. He dedicated himself to the research of these ships, including two cogs found at Doel near Antwerp and the recently uncovered cog from the river IJssel near Kampen. His research of more than twenty years has resulted in a monograph of over 950 richly illustrated pages, together with some 70 large technical drawings of all the investigated cogs and their reconstructions. The monograph  and the folder with the 70 technical drawings – in A1 and A2 format – together come in a fine slipcase.

This voluminous and impressive book will set the standard for publications on maritime archaeology for decades to come, as it is the landmark handbook for the way in which shipwrecks should be documented, described and reconstructed. 

In april 2021 is het langverwachte standaardwerk Cogs, Small Cogs, and Boats verschenen, geschreven door maritiem archeoloog Karel Vlierman. Vlierman heeft zijn hele leven scheepswrakken opgegraven. Hij onderzocht decennialang vele koggen, inclusief twee koggen die gevonden werden in Doel bij Antwerpen en de recent boven water gehaalde kogge uit de IJssel bij Kampen. Dit ruim twintig jaar durende onderzoek heeft geresulteerd in een Engelstalig manuscript van ruim 950 rijk geïllustreerde pagina’s en ca. 70 A1 en A2 bijlagen met de technische tekeningen en reconstructies van al deze onderzochte koggen. Het boekwerk over de koggen gaat over het hele spectrum van koggenschepen, van zeevarend tot alleen voor de binnenvaart. Een mogelijke heerkogge, voor militaire doeleinden, komt ook aan bod.

Karel Vlierman gaat uitvoerig in op de scheepsbouwtraditie in de Hanzeperiode en in welk opzicht de koggen verschilden van bijvoorbeeld de nef van de Zuidelijke Noordzee die tot de Noordse of Scandinavische traditie behoort. Hij analyseert aan de hand van de opgravingsvondsten in Kampen, hoe daar zeer waarschijnlijk van het begin van de 13de tot het midden van de 14de eeuw een scheepswerf heeft gelegen. Hier is onder andere het grootste stuk wollen zeil ooit opgegraven. Er zijn ook honderden ijzeren sintels gevonden, waarvan een deel ongebruikt is, wat wijst op een smidse die zich specifiek bezighield met het smeden van verbindingsmiddelen voor schepen. De schepen konden vanuit het water het land opgetrokken worden en na reparatie via de IJssel de Zuiderzee opvaren. Er zijn tot nog toe in Nederland niet eerder aanwijzingen voor een scheepswerf gevonden waar koggen konden worden gebouwd.

Voordat de IJsselkogge bij Kampen gevonden werd, was de zogenaamde Nijkerk II de meest compleet bewaard gebleven kogge. De studie van deze kogge vormde het uitgangspunt, tezamen met de ervaring die opgedaan werd met de bouw van een replica hiervan, de Kamper kogge. Allengs bleek duidelijk dat er sprake was van een koggenbouwtraditie en door al deze wrakken te bestuderen en te tekenen, konden van veel wrakken op basis van de reeds verkregen informatie uit andere wrakken, reconstructietekeningen gemaakt worden.

Dit imposante boekwerk zet de toon voor scheepsarcheologisch onderzoek voor de komende decennia. Het is daarmee hét handboek voor de manier waarop scheepswrakken gedocumenteerd, beschreven en gereconstrueerd moeten worden. Door de wijze waarop de technische tekeningen tot stand zijn gekomen met oog voor detail is het mogelijk om virtuele 3D modellen te maken. De gevectoriseerde tekeningen zijn van hoge kwaliteit en ook digitaal beschikbaar.

Cogs, small cogs and boats_I.pdf (270.4 MB)
Cogs, small cogs and boats_II.pdf (259.2 MB)
NB De afbeeldingen horen bij een bepaald hoofdstuk, maar een deel van de hoofdstukken heeft geen tekeningen en daarom verspringen de nummers.
Plate 1_Visual Glossary.pdf (2.2 MB)
Plate 6_The Nijkerk-II cog.pdf (31.9 MB)
Plate 8_The Nijkerk-I cog.pdf (16.1 MB)
Plate 9_The Ens cog.pdf (50.5 MB)
Plate 10_The Rutten cog.pdf (34.8 MB)
Plate 11_The Dronten-I cog.pdf (10.3 MB)
Plate 12_The Marknesse cog.pdf (5.2 MB)
Plate 14_The Spakenburg-I cog.pdf (7.8 MB)
Plate 15_The Spakenburg-II cog.pdf (5.9 MB)
Plate 16_The Almere-I cog.pdf (15.5 MB)
Plate 17_The Dronten II cog.pdf (5.9 MB)
Plate 18_The Swifterbant cog.pdf (1.2 MB)
Plate 19_The Almere-II cog.pdf (2.4 MB)
Plate 20_The Doel-I cog.pdf (968.0 KB)
Plate 21_The Doel-II cog.pdf (1.9 MB)
Plate 23_The Kampen (IJssel) cog.pdf (28.1 MB)
Plate 25_The Medemblik-Zeebad cog.pdf (2.1 MB)
Plate 26_Boats.pdf (19.6 MB)