Onder de bezielende leiding van voorzitter Elke Scheffers (Baggermuseum) hield het Netwerk Maritieme Bronnen (NMB) op 14 december 2023 een netwerkdag in het gastvrije Maritiem Museum Rotterdam (MMR). Dat museum was een passend decor: 25 jaar geleden bedacht de toenmalige directeur van het MMR collectieplatform Maritiem Digitaal. Een visionair concept, dat nog altijd een grote doelgroep bereikt. Inmiddels is de digitale wereld flink veranderd en is Maritiem Digitaal verouderd. Binnen het NMB werken we daarom aan een nieuw online portaal voor maritiem erfgoed. Op de netwerkdag kwamen maritieme erfgoedprofessionals samen om daarover na te denken.
Het belang van een goede online aanwezigheid voor de maritieme erfgoedsector bleek direct aan het begin van de dag. Elke vertelde over een vrouw die mede via Maritiem Digitaal in contact kwam met het Baggermuseum, nadat ze in de (bagger-)geschiedenis van haar eigen familie was gedoken. De vrouw vond online flink wat aanknopingspunten voor haar onderzoek, maar ook het Baggermuseum had baat bij het contact. Het leverde het museum een prachtige collectie relevante foto’s en verhalen op.
Kwartiermaker Gerhard de Kok vertelde over de stand van zaken binnen het NMB. Na de officiële online kick-off in december 2021, is een stuurgroep van start gegaan om het project in goede banen te leiden. Daarnaast hebben Shannon van Muijden en Kees Hendriks van het Zuiderzeemuseum diverse bijeenkomsten georganiseerd om na te denken over ‘linked data’, de beoogde techniek achter het NMB. Samen met medewerkers van musea en andere erfgoedinstellingen hebben ze onmisbaar voorwerk verricht.
Dankzij een genereuze subsidie van de Samenwerkende Maritieme Fondsen kon de stuurgroep in de zomer van 2022 een kwartiermaker aanstellen. Gerhard heeft in de afgelopen anderhalf jaar geprobeerd om organisaties met maritieme erfgoedcollecties te enthousiasmeren om deel te nemen aan het toekomstige collectieplatform. Daarnaast heeft hij gesproken met diverse potentiële leveranciers die de technische vaardigheden bezitten om het NMB als ‘Linked Data’-portaal van de grond te krijgen. Ook bereidt hij de oprichting van een nieuwe stichting voor, die verantwoordelijk zal worden voor het online portaal. Het is de verwachting dat in de loop van volgend jaar de stichting een feit zal zijn en dat een leverancier daadwerkelijk aan de slag kan met het bouwen van het nieuwe portaal.
Deelnemers
Een collectieportaal is niets zonder collecties en een netwerk is niets zonder deelnemers. Gelukkig waren er bijna vijftig deelnemers naar Rotterdam gekomen. Samen vertegenwoordigden zij een breed scala aan organisaties, van het Maritiem Muzeeum Zeeland tot de Stichting Maritiem-Historische Databank en van het Rijksmuseum tot de Universiteit Leiden. Zowel grotere als kleinere organisaties waren dus goed vertegenwoordigd op de netwerkdag. Tijdens diverse parallelle deelsessies spraken de deelnemers over onderwerpen die ze zelf konden aandragen. Uiteindelijk gingen er groepjes in gesprek over personendata (bemanningsleden, passagiers, etc), over financiële en organisatorische kwesties (wat is de “vaarroute” van instellingen richting het NMB?), over scheepsnamen binnen het NMB, over rechtenkwesties en over de toekomstige interface van het NMB.
Input vanuit de sessies
Al die sessies leidden tot een schat aan informatie! Het is ondoenlijk om alle input vanuit de sessies op te schrijven, al neemt de stuurgroep natuurlijk wel zoveel mogelijk mee. Een korte greep uit enkele gesprekspunten die de revue passeerden:
- Het zou goed zijn als er een totaaloverzicht kwam van wat er in het maritieme erfgoedveld aan persoonsdata beschikbaar is. Welke perioden zijn vertegenwoordigd? In welke formaten zijn de data opgeslagen?
- Het voorbereiden van collectiesystemen voor het NMB is een enorme klus, dat kan meestal het best stapsgewijs gebeuren. Het gereedmaken van deelcollecties is een stuk haalbaarder. Het NMB kan daarbij als overkoepelend orgaan ondersteuning bieden en wellicht aangeven welke deelcollecties voorrang verdienen.
- Het maken van lijsten van unieke schepen is een enorme klus (al is Marhisdata een eind gevorderd met koopvaardijschepen). Nieuwe AI-systemen kunnen wellicht helpen bij het structureren van grote hoeveelheden ongestructureerde data (waar bijvoorbeeld scheepsnamen in genoemd worden).
- Voor rechtenkwesties (zoals zaken rond auteursrechten, licenties en AVG) moeten we absoluut gebruikmaken van elkaars expertise en ervaring binnen het netwerk. Het zou goed zijn als het NMB hiervoor ook samenwerkt met een (externe) jurist.
- Wat betreft de interface werd vooral gesproken over het belang van toegankelijkheid voor alle doelgroepen. Het vinden van informatie moet zo makkelijk mogelijk gemaakt worden, ook voor mensen die geen maritiem expert zijn.
Tijdens de deelsessies stak Nine Claassen samen met enkele aanwezigen ook de handen uit de (digitale) mouwen: ze verzorgde een interessante workshop over OpenRefine. Met dat programma is het mogelijk om relatief eenvoudig rommelige data ‘op te schonen’ en te koppelen met externe terminologiebronnen, zoals de Cultuurhistorische Thesaurus. Dankzij het Termennetwerk van het Netwerk Digitaal Erfgoed is dat allemaal nog eenvoudiger geworden binnen OpenRefine!
Interviews
Aan het eind van de middag interviewde Elke enkele deelnemers: Pol Verbeeck en Henriëtte Le Cointre van het Maritiem Muzeeum Zeeland en Anita van Dissel van de Universiteit Leiden. Pol en Henriëtte vertelden over hun eerste ervaringen met het ‘NDE-compatible‘ maken van hun collectiedata. Ook besteedden ze bijzondere aandacht aan de deelcollectie rond het in 1735 gezonken VOC-schip ’t Vliegent Hert. Anita signaleerde dat er nog veel moet gebeuren, maar dat we stap-voor-stap een eind kunnen komen. Zoals ze zei: met het enthousiasme van de aanwezigen zat het wel goed!
Dat was een mooie slotconclusie om mee naar de borrel te gaan. Het enthousiasme hing inderdaad in de lucht, de plannen ook. Op naar de volgende fase!
Biografie
Gerhard de Kok is kwartiermaker van het Netwerk Maritieme Bronnen.