Zaterdag 16 maart is in het gebouw van het STC (het Scheepvaart- en Transportcollege) aan de Lloydkade in Rotterdam na de algemene jaarvergadering van vereniging “De Binnenvaart” een presentatie gegeven door Ko Blok en Jan van ’t Verlaat over zelflossers.
De auteurs van “Zand, grind en de historische binnenvaart – honderd jaar zelflossen” nemen het publiek mee aan de hand van unieke oude foto’s en boeiende verhalen uit het boek naar het heden en verleden van de zandwinning. Zandlossen ontstond in de late 19e en vroege 20e eeuw toen als gevolg van de groeiende economie ook de vraag naar bouwstoffen als zand en grind sterk toenam. Het winnen van zand gebeurde in eerste instantie handmatig in rivieren. Later deden ook machines hun intrede op dit vlak. De binnenvaart speelde door de ligging van de winplaatsen een belangrijke rol in dit proces.
Schipper Arie Kreuk uit Nieuwerkerk aan de IJssel begon in 1915 te experimenteren met nieuwe methoden. Rond 1916 bedacht hij een lossysteem dat gebruik maakte van de mast en giek van zeilschepen én van een kiepbak met pal. Dit betekende een aanzienlijke winst aan productiviteit. Zandschippers konden voortaan zelf op elke willekeurige locatie lossen. Honderden binnenvaartschippers voeren hierna dan ook met een dergelijke installatie. Tot in de jaren ’80 van de vorige eeuw bleven zelflossers actief.
Ondanks het enorme effect was er weinig vastgelegd over de vinding van Kreuk. Dit was de aanleiding voor Ko Blok en Jan van ’t Verlaat om hier in te duiken. Blok is voorzitter van Museumwerf Vreeswijk en zandschipper in zijn vrije tijd. Samen met een enthousiast team en de gerestaureerde IJsselaak Door Gunst Verkregen verzorgt Blok al jaren demonstraties met de zelflosinstallatie. Hiernaast is hij initiatiefnemer van het Nederlands Kampioenschap Baklopen. Van ’t Verlaat is redacteur van het verenigingsbladsblad De Binnenvaart en (mede)auteur van een aantal boeken over de binnenvaart.
Blok en Van ’t Verlaat raakten geïntrigeerd door de zandwinning en de schijnbare eenvoud van de zelflosinstallatie en de enorme impact hiervan. Jarenlang zochten zij naar oude foto’s en verhalen over de vinding. Dit resulteerde in het boek “Zand, grind en de historische binnenvaart – honderd jaar zelflossen”. Hierin wordt een beeld geschetst van de opkomst van de zelflosinstallatie in de binnenvaart en de betekenis van de binnenvaart bij de opbouw van Nederland. Het boek is uitgegeven door Uitgeverij THOTH in Bussum en kost €19,95. Het zal ook ter plekke op de boekenstand van vereniging “De Binnenvaart” beschikbaar zijn.
Aanvang van de openbare jaarvergadering is om 13:00 uur. De presentatie zal na de pauze van 14:30 uur volgen. Toegang is gratis. Kijk voor meer informatie op de website van vereniging “De Binnenvaart”.